Монгол: Тонхил сум нь 760 мянган километр квадрат газар нутагтай, 2600 гаруй хүн амтай. Сумын төв нь аймгийн төвөөс 209 км, УБ хотоос 1214 км зайтай оршдог. Нутгийн ихэнх хэсэг нь уулархаг, өмнөд хэсгээр улсын хил дагасан Тахийн шар нуруу түүний араар орших Хонин усны говийн хэсэг нь говийн бүс нутагтай юм.Монгол Алтайн гол нурууны 2150 метрээс өндөр газар нутгийн ихэнхийг эзэлнэ. Хамгийн өндөр цэг нь Монгол –Алтайн нурууны мөнх цастай 13 оргилын нэг болох 4250 метр өргөгдсөн Сутай хайрхан билээ. Сутай хайрхны өврөөс эх авсан Зүйлийн гол 60 гаруй км урсаж Тонхил нуурт цутгадаг бөгөөд 20 гаруй гол горхи, 60 гаруй булаг шандтай, үзэсгэлэнтэй сайхан газрууд энэ нутагт бий. Өндөр уулын хээрийн бүдүүн ялзмагт хар хүрэн,тэгш тал хөндийгөөр хээрийн хүрэн, цөлөрхөг хээрийн нимгэн хүрэн, цөлийн саарал, Хонин усны говьд элсэрхэг хөрстэй.Тонхил сумын 12 жилийн дунд сургууль нь1924 онд Засагт хан аймгийн “Бүс хайрхан” уулын хошуунд анх 1 сургагч багш,13 сурагчтай байгуулагдсан, Говь-Алтай аймгийн ууган сургуулиудын нэг.1945 онд 7-н жилийн ,1968 онд 8-н жилийн, 2000 онд 10 жилийн сургууль болон өргөжсөн.1973 онд өөрийн сумын “Алтан соёмбо” багт бага сургууль байгуулан одоо хүртэл бага боловсрол олгосоор байна.