Oqeani
Toka është i vetmi planet që është i njohur të ketë një oqean (ose ndonjë sasi të madhe të ujit të lëngshem). Uji i kripur mbulon rreth 72 % të sipërfaqes së planetit dhe është e ndarë zakonisht në disa oqeane kryesore dhe dete. Oqeani përmban 97% të tokës ujit dhe Oqeanografët kanë deklaruar se vetëm 5 % e Oqeanit Botërore është e hulumtuar vëllimi i përgjithshëm është rreth 1.3 miliard kilometra kub (310 milionë cu mi) me një thellësi mesatare prej 3.682 metra. Oqeani kryesisht përbëhet nga hidrosfera e Tokës dhe për këtë arsye është integrialitet i të gjithëve jetëve te njohura, pjesët e ciklit të karbonit, dhe modelet ne ndikimet e klimës dhe motit. Kjo është habitati rreth 230.000 specie të njohura, edhe pse thellësitë e oqeanit mbeten të pashkelura, dhe mbi dy milionë specie detare janë vlerësuar të ekzistojnë. Origjina e oqeaneve të Tokës mbetet ende e panjohur. Oqeanet besohet se janë formuar në periudhën Hadean dhe mund të ketë qenë shtysë për shfaqjen e jetës. Oqeanet jashtëtokësore poashtu mendohet se mund të përbëhen nga uji apo elemente të tjera dhe nga komponimet gjithaashtu. Të vetmet lajme të konfirmuara nga Organet e mëdha të qëndrueshme është se lëngjet jashtetokesore kanë sipërfaqe oqeanike me Titan, edhe pse ka prova për ekzistencën e oqeaneve diku tjetër në Sistemin Diellor. Herët në historin gjeologjike, Marsi dhe Venusi janë teorizuar si vende qe kan pasur oqeani te medha të ujit. Hipoteza e oqeanit në Mars sugjeron se gati një e treta e sipërfaqes së Marsit ishte e mbuluar dikur nga uji, dhe në anën tjetër një efekt serrë mendohet se ka arratisur larg oqeanin global të Venusit. Komponimet si kripëra dhe amoniakut i tretur në ujë ulë pikë e ngrirjes së oqeaneve, në mënyrë që uji mund të ekzistojë në sasi të mëdha në mjediset jashtetokesore si ujë me kripë ose i konvertuar në akull. Oqeanet pakonfirmuara janë spekuluar nën sipërfaqen e shumë planeteve xhuxh dhe satelitëve natyrorë, sidomos, oqeani i Europa (planet xhuxhë) besohet të ketë mbi dy herë volumin e ujit të Tokës. Planetet gjigante të gazit të sistemit diellor besohet gjithashtu të posedojnë shtresa të lëngshme atmosferike që presin ende për t'u konfirmuar. Oqeanet mund të ekzistojnë në eksoplanetë dhe exomoons, duke përfshirë oqeane sipërfaqësore të ujit të lëngët brenda një zonë subekumene të banueshme.
Toka dhe Oqeanet[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Ndarjet[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Edhe pse e përshkrimi është i përveçëm për secilin oqeanet ujërat oqeanike përbëjnë një grup global, të cilat në konceptë mbajnë ujin e kripur i cili nuk shfrytëzohet për pije nga njeriu. Mirëpo prapë se prapë duke e klasifikuar këtu edhe ujin e embël oqeanografia thotë se të dyja këto lloje ujërash janë në reciprocitet relativisht të vazhdueshëm, edhe pse bota e ujërave të ëmbëla është vetëm 1% eventualisht 2%.
| Radhitja | Oqeani | Përshkrimi |
|---|---|---|
| 1 | Oqeani Paqësor | Ndan Azinë dhe Oqeanin nga Amerika |
| 2 | Oqeani Atlantik | Ndan Amerikën nga Europën dhe Afrika |
| 3 | Oqeani Indian | Lagë Azinë Jugore dhe ndanë atë me Afrikën dhe Australinë |
| 4 | Oqeani Jugorë i Atlantikut | E ndanë Azinë dhe Afrikën nga Antarktiku |
| 5 | Oqeani i ngrirë i Veriut | Siç shihet edhe nga emri gjindet në Veri pra në mesë të Europës Veriore, Amerikës Veriore dhe Azisë Veriore. |
Veçoritë fizike[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Masa e përgjithshme e hidrosferës është rreth 1.400.000.000.000.000.000 tonë metrikë (1.5 × 1.018 ton të shkurtra) ose 1.4 × 1.021 kg, e cila është rreth 0.023 për qind të masës së përgjithshme të Tokës. Më pak se 3 për qind është i ujërave të ëmbla, pjesa tjetër është deti dhe, më së shumti në oqean. Zona e Oqeanit Botërore është 361,000,000 kilometra katrorë (139 milionë milje katrorë),dhe vëllimi i saj është rreth 1.3 miliard kilometra kub (310 milionë cu mi). Kjo mund të mendohet si një fuqi e tretë e ujit me një gjatësi buzë prej 1,111 kilometra. Thellësia mesatare e saj është 3,790 metra (12.430 ft), dhe thellësia maksimale është 10.923 metra (6,787 mi). Gati gjysma e ujërave detare në botë janë mbi 3,000 metra (9,800 ft) të thellë.Hapësira mesatare e oqeaneve për nga thellësia është (diçka më poshtë se 200 metra (660 ft)) mbulojnë rreth 66 % të sipërfaqes së Tokës.Kjo nuk përfshin detet et tilla si Detin Kaspik (i cili faktikishtë është liqen). Ngjyrat kaltëroshe ujore gjatë natës janë aq të bukura sa në oqeane si Paqësori ndodh edhe dukuria "Bioluminescence".
Zonat dhe thellësitë[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Oqeanografët ndajnë oqeanet në zona të ndryshme nga kushtet fizike dhe biologjike. Zona e detit të perhapur përfshijn të gjitha oqeanet e hapur dhe përbëhjne nje nga rajonet e mëtejshëm të thellësive dhe bollëkeve të lehta. Zona fotile bie Dyqind metra nën sipërfaqen oqeanike dhe është fotosinteza ku mund të ndodhë dhe për këtë arsye ka biodiversitet në atë zonë. Në anën tejtër zona afotike paraqet thellësinë prej 200 metrave ku nuk mund të depërtojë drita dhe gjallësat për t'u orientuar përdorin organet ndriçueseaphotic. Pjesa e detit se zonës afotike perfshin rajone qe zbresin në mënyrë vertikale sipas temperaturë. Zona mesopolagjike është rajon i fuqishëm. Kufiri saj i ulët është në një temperaturë prej 12 °C (54 °F), e cila. Tjetra është zona pelagjike e cila shtrihet në mes të 10 dhe 4 °C (50 dhe 39 °F), në mënyrë tipike në mes të rreth 700-1.000 metra (2,300-3,300 ft) dhe 2,000-4,000 metra (6,600-13,100 ft) shtrirje përgjatë fushës Abyssal fushë kjo e cila është zonë abyssopelagjike, të cilit kufiri më i ulët, shtrihet në rreth 6.000 metra (20.000 ft). Zona e fundit përfshin zonën hendeke të thellë oqeanike, dhe është i njohur si hedekpelagjiku. Kjo shtrihet në mes 6,000-11,000 metra (20,000-36,000 ft) dhe është zona më e thellë oqeanike. Zonat bentike, dhe afotike korrespondojnë me tri zonat më të thella deti. Zona bentale mbulon pjerrësinë kontinentale deri në rreth 4.000 metra (13.000 ft). Zona profundale mbulon fushat Abyssal mes 4,000 dhe 6,000 m. Së fundi, zona hadale korrespondon me zonën hadalpelagjike, i cili gjendet në llogore oqeanike. Zona e detit të hapur përbëhet nga dy nënregjionet :neritik zonës dhe zonën oqeanike. Neritiku përfshin një masë të ujit direkt mbi raftet kontinentale kurse zona oqeanike përfshin të gjitha zonat me ujë plotësisht të hapur. Ndërsa zona bregdetare mbulon rajonin midis baticës së ulët dhe të lartë dhe paraqet zonë kalimtare midis deteve dhe kushteve tokësore. Ajo është e njohur edhe si zonën intertidal sepse ajo është zona ku niveli valën ndikon kushtet e rajonit.
Klima[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]
Rrymat e oqeaneve ndikojë në masë të madhe ne klimën e Tokës duke transferuar nxehtësinë nga tropikët në rajonet polare. Transferimi i ajrit të ngrohtë apo të ftohtë dhe reshje të rajoneve bregdetare, janë tiparet kryesore të klimave oqeanike. Sipërfaqja e ngrohjes ndikon edhe të ujërat e ëmbla duke krijuar flukse të krijuara me densitet globale që mbajnë gjallë njerëzimin. Ajo luan një rol të rëndësishëm në furnizimin e ngrohjes në rajonet polare, dhe në këtë mënyrë në rregulloren e proporcionit akull-det. Ndryshimet në qarkullim termolinear mendohet të kenë ndikime të rëndësishme në buxhetin e rrezatimit të Tokës. Thuhet shpesh se qarkullimi termolinear është arsyeja kryesore se klima e Evropës Perëndimore është aq e butë. Një hipotezë alternative pretendon se kjo është kryesisht e gabuar, dhe se Evropa është e ngrohtë kryesisht për shkak se ajo shtrihet në drejtimin e erës e një pellgu oqeanik, dhe për shkak se valët atmosferike sjellin ajër të ngrohtë në veri nga subtropiku. Antarktik Circumpolar aktual rrethon atë kontinent, duke ndikuar klimën e zonës dhe lidh rrymat në disa oqeane. Një tjetër dukuri katastrofale ndodh si pasojë e kushteve klimatike qe sjellin oqenet: ciklonet tropikale (te quajtura edhe"Tornadot"dhe"uragane"në varësi nga format dhe sistemet janë katastrofat natyrore më vekjeprurëse në botë).