Rekiny

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
(Przekierowano z Rekin)
Carcharhinus amblyrhynchos
Żarłacz białopłetwy

Rekiny (fr. requin) – ogólna nazwa grupy gatunków, rodzajów, a nawet rodzin drapieżnych ryb chrzęstnoszkieletowych z podgromady spodoustych, charakteryzujących się opływowym, wrzecionowatym tułowiem, heterocerkalną płetwą ogonową, 5–7 otworami skrzelowymi umiejscowionymi tuż za głową.

W zapisie kopalnym szczątki rekinów znane są z warstw dewonu. Wiele gatunków jest poławianych dla mięsa, skór i tranu. Niektóre są niebezpieczne dla ludzi ze względu na możliwość pogryzienia – nawet śmiertelnego.

Występowanie[edytuj | edytuj kod]

Rekiny żyją w wodach słonych. Zasiedlają morza tropikalne i subtropikalne, nieliczne także wody arktyczne (rekin polarny), wiele wnika do wód śródlądowych.

Charakterystyka ogólna[edytuj | edytuj kod]

Rekiny osiągają długość od 0,15 m do 20 m, a masę ciała nawet do 12 ton. Najgroźniejsze gatunki, np. żarłacz biały czy tygrysi mają ostre i spiczaste zęby, ułożone w szeregi, stopniowo zużywane i zastępowane nowymi. Inne gatunki mogą mieć również postrzępiony brzeg zębów. Ich szkielet zbudowany jest z chrząstki. Nie mają pęcherza pławnego i gdyby przestały pływać, opadłyby na dno.

Mają największe mózgi wśród ryb i dysponują zmysłami: wzroku, węchu, słuchu, smaku, dotyku, linii bocznej (wyczuwanie drobnych przemieszczeń wody) oraz elektrorecepcji (wyczuwanie zmian pola elektrycznego)[1]. Widzą w ciemnościach 10-krotnie lepiej niż człowiek (istnieją wyjątki, np. rekin polarny jest praktycznie ślepy). Wykrywają spadek potencjału elektrycznego rzędu 1 μV/cm.

Wśród ryb spodoustych spotykane są typowe drapieżniki oraz ryby planktonożerne. Największe z nich – rekin wielorybi i długoszpar (rekin olbrzymi) – są niegroźne dla człowieka pomimo olbrzymich rozmiarów. Grupa drapieżnych rekinów obejmuje zarówno duże – faktycznie niebezpieczne dla ludzi – gatunki (np. żarłacz biały, żarłacz tygrysi) oraz niewielkich rozmiarów ryby żywiące się innymi wodnymi zwierzętami.

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Dawniej rekiny były klasyfikowane jako odrębny rząd lub nadrząd (Squaliformes, Selachimorpha, Selachii) ryb spodoustych. We współczesnych (XXI wiek) klasyfikacjach termin rekiny odnoszony jest do nadrzędów Galeomorphi i Squalomorphi[2], czyli do taksonu o nazwie Selachii[3] (opisywany też jako Selachimorpha lub Pleurotremata). Nie jest to jednak termin ścisły, ponieważ nie obejmuje taksonów wymarłych, w paleontologii określanych również jako „niepłaszczkowe Elasmobranchii”[2], czyli spodouste niebędące płaszczkami.

Rozbieżności w nazewnictwie[edytuj | edytuj kod]

W polskojęzycznej literaturze naukowej i popularnonaukowej z nazwą rekiny często wiązane są nazwy: Squaliformes, żarłacze (Selachii, do których zaliczano rekiny i płaszczki), rekinokształtne (Galeiformes) i koleniokształtne. W źródłach anglojęzycznych z terminem shark (rekin) związanych jest jeszcze więcej nazw systematycznych i zwyczajowych. Jest to spowodowane dynamicznymi zmianami w systematyce świata zwierzęcego, które powodują, że w spotykanym w literaturze nazewnictwie dochodzi do niejednoznaczności, a nawet sprzeczności z wcześniej przyjętymi klasyfikacjami.

Historia ewolucji[edytuj | edytuj kod]

Rekonstrukcja pierwotnego rekina

Pierwsi przedstawiciele rekinów pochodzą z wczesnego dewonu, choć znane są ordowickie i sylurskie szczątki interpretowane przez część badaczy jako przypuszczalnie rekinie[4]. Za pierwotne rodzaje rekinów uważa się – opisany jedynie na podstawie zębów – Leonodus[2] oraz Cladoselache, których przedstawiciele żyli przed około 400 milionami lat.



← mln lat temu
Rekiny
←4,6 mld 541 485 443 419 359 299 252 201 145 66 23 2


Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Świat Nauki, wrzesień 2007, str. 57
  2. a b c Ryby kopalne. red. Michał Ginter. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2012, s. 95. ISBN 978-83-235-0973-8.
  3. Joseph S. Nelson: Fishes of the World. John Wiley & Sons, 2006. ISBN 0-471-25031-7.
  4. R. Niedźwiedzki: Krótka historia rekinów. Rocznik Muzeum Ewolucji, nr 5, 2013, strona 24.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Mały słownik zoologiczny: ryby. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1976.
  • Ryby : encyklopedia zwierząt. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN : Dorota Szatańska, 2007. ISBN 978-83-01-15140-9 (seria).