صندلی

یک صندلی ترسیم شده

برای وسیلهٔ گرم کردن، کرسی را ببینید.

صندلی یا چهارپایه، به فارسی دری: چوکی (به عربی: کرسی)، از اثاث است و برای نشستن بکار می‌رود.

صندلی معمولاً از نشیمن‌گاه، تکیه‌گاه، چهارپایه و گاه دو دسته تشکیل شده‌است.

فرم و نوع صندلی برای حفظ سلامتی ستون فقرات، بسیار مهم است.

روز ۵ نوامبر ( ۲۶ آذر) به عنوان روز جهانی صندلی اعلام شده‌است.

پیرامون واژه

در سرواژهٔ «صندلی» از لغتنامهٔ دهخدا چنین آمده‌است:

سندلی. کرسی که در قدیم کفش پادشاهان بر آن می‌گذاشتند. (حاشیه برهان قاطع چ معین ج ۲ ص ۱۳۳۷). و در همین حاشیه از رشیدی آرد که ظاهراً معرب صندلی است - انتهی. نوعی از تخت کوچک که بهندی جوکی گویند. (غیاث اللغات). مرحوم بهار صندلی را جزء لغاتی شمرده‌است که از روس و اطریش و غیره داخل فارسی شده‌است. (سبک‌شناسی ج ۱ ص ۲۸۱). کرسی پشت دار که بر وی نشینند. زیرگاه: به کرمان آمد و بر پهلوی تخت سلطانی بر صندلی صدارت نشست. (سمط العلی ص ۸۱). در آن حین از اسب پیاده شده و بر صندلی نشسته، عراقیان را بر محاربه و دستبرد تحریص کرد. (حبیب السیر).

تاریخچه

تاریخچه استفاده از صندلی طبق شواهد باقی مانده به اوایل دوران پویایی مصر ( حدود 3100 سال قبل از میلاد مسیح) بر میگردد. روی آنها با پارچه یا چرم پوشانده می شد و از چوب های تراشیده شده ساخته می شدند. ارتفاع آنها بسیار کمتر از صندلی های معمول امروزی بودند و نشیمن صندلی ها گاهی فقط 25 سانتی متر از سطح زمین فاصله داشتند. در مصر باستان صندلی ها از چوب آبنوس یا عاج فیل به صورت تراشیده شده و طلاکاری شده ساخته می شدند.

در اروپا، استفاده رایج از صندلی را باید مدیون دوران رنسانس دانست، زیرا در آن ایام استفاده از صندلی از انحصار دولت خارج شد و به عنوان یک مبلمان استاندارد برای کسانی که توانایی خرید آن را داشتند، تبدیل گردید. زمانی که صندلی از انحصار دولت خارج شد، استفاده از آن به سرعت در میان مردم رایج شد. تقریباً صندلی هر چند سال یکبار تغییر می کرد تا نشان دهنده مد روز باشد.

ایران

مدارک موجود نشان می دهد که قدیمی ترین چهار پایه موجود درمنطقه خاور نزدیک باستان از حفریات باستان شناسی تپه چشم علی در جنوب شرق تهران (شهرری) در کاوش های اریک اشمیت در سالهای 6-1934 به دست آمده است. این چهارپایه که متعلق به نیمه دوم هزاره ششم پیش از میلاد است با مخلوطی از گل رس و شن و کاه ساخته شده است. خمیره و پوشش آن قرمز رنگ است و در بخش پیش از تاریخ موزه ملی ایران نگهداری می شود. این چهار پایه طوری ساخته شده است که به لحاظ وزن و استحکام به راحتی می تواند وزن انسان را تحمل کند.

اما قدیمی ترین نمونه صندلی در ایران، در نقش برجسته ای بر مهره ای از جنس سنگ یمانی آبی رنگ از دوره عیلام نقش شده است. در این نقش تصویر یکی از پادشاهان عیلامی به نام شیلهک – این شوشیناک را نشان می دهد، که در حال اهداء شئیی به دخترش می باشد. در این تصویر پادشاه عیلامی بروی صندلی نشسته است که لبه تکیه گاه آن گرد و به حالت برگشته می باشد و پایه های آن به شکل، سم یک حیوان نشان داده شده است، این قطعه مهر و نقش روی آن متعلق به هزاره دوم پیش از میلاد می باشد.

ازدوره اسلامی، و درمیان نمونه های بدست آمده از کاوشهای باستان شناسی، می توان به یک قطعه صندلی سفالی با تکنیک قالبی با رنگ فیروزه ای اشاره نمود که در هر ضلع نمای آن یک طاقنما و شش پایه به شکل نیم تنه شیر دارد. این قطعه از گرگان بدست آمده و متعلق به قرن 6 هجری است. 5/25 سانتیمترارتفاع و3/24 سانتیمتر قطر دارد. بر روی اوراق شاهنامه که داستانهای حماسی فردوسی را به تصویر کشیده است با نمونه های فراوانی از تخت و صندلی و مبلمان مورد استفاده درباریان، در دوران اسلامی مواجه می باشیم که نمونه های به جا مانده نشانگر تکنیک های متفاوتی از تخت و صندلی می باشد. به طور مثال در بعضی از تصاویرمینیاتور به نمونه هایی از صندلی بر می خوریم که به وسیلیه هنر منبت و معرق تزئین شده اند.

با آغاز دوره صفوی و سپس دوره قاجار که آغاز گر حضور اروپائیان در سرزمین ایران محسوب می گردد، و نیز مسافرت شاهان قاجار به فرنگ، مبلمان نوع اروپایی به دربار شاهان صفویه و قاجار و پس از آنها در دربار پهلوی راه می یابد. در این دوران تعدادی مبلمان یا بهتر است بگوئیم تخت یا صندلی توسط هنرمندان ایرانی ساخته می شود که امروزه زینت بخش موزه های کشور می باشد. نظیر تخت طاووس و تخت یا صندلی نادری که امروزه در موزه جواهرات ملی نگهداری می شود. تخت مرمر که از سنگ یکپارچه مرمر و به دست هنرمندان ایرانی ساخته شده و در عمارت کاخ گلستان نگهداری می شود.

انواع صندلی

بر پایهٔ کاربرد

• صندلی چرخ‌دار: نوعی صندلی دارای چرخ برای افراد معمول و بیمارانی که قادر به حرکت نیستند، ویلچر.
• صندلی الکتریکی: نوعی صندلی فلزی که از آن جریان برق عبور داده و برای اعدام به کار می‌برند.
• صندلی تاشو: نوعی صندلی که در وسط دوپایه آن لولا بکار برند که چون خواهند دوتا شود، و حمل و نقل آن آسان گردد.
• صندلی دسته‌دار: نوعی صندلی که از دو طرف آن برای تکیه دارای دسته باشد.
• صندلی راحت: نوعی صندلی که به راحتی بتوان روی آن نشست و آنچنان است که تکیه گاه و نشیمنگاه صندلی از پارچه یک تیکه است. بالای پارچه به انتهای تکیه گاه و پائین آن به انتهای نشیمنگاه بسته‌است.
• صندلی اداری: صندلی مناسب برای میز کار یا تحریر که معمولاً چرخ دار و گردان بوده و از قابلیت تنظیم ارتفاع برخوردار است. به دلیل نشستن طولانی مدت تنظیمات ارگونومی در این نوع صندلی از اهمیت ویژه برخوردار است.
• صندلی تالاری یا صندلی عروسی که در دسته مبلمان‌ها هم قرار می‌گیرد. صندلی در تالارهای پذیرایی به چند گروه از قبیل: صندلی شیواری، صندلی پلیمری، صندلی چوبی، صندلی رستیک، صندلی چرمی، صندلی استیل و صندلی رستورانی تقسیم‌بندی می‌شوند.

بر پایهٔ جنس

• صندلی چرمی: نوعی صندلی که روکش آن از چرم است.
• صندلی حصیری: نوعی صندلی که نشیمنگاه آن را از نی سازند. صندلی ای که نشیمنگاه و تکیه گاه آن از نی یا رشته‌های چرم حصیرباف باشد.
• صندلی فلزی: این نوع صندلی در ساخت بدنه، پستی و حتی در دسته‌های آن هم از فلز استفاده شده
• صندلی چوبی: صندلی چوبی به دلیل چوب بکار رفته در تولید آن گفته می‌شود. صندلی چوبی را امروزه صندلی روستیک هم نام گذاری می‌کنند.

نگارخانه

صندلی چوبی

صندلی چرخدار

صندلی معرق کاری با صدف