Dyneiddiaeth
Mae Dyneiddiaeth (hefyd hiwmaniaeth[1]) yn ddull mewn astudiaeth, athroniaeth, neu ymarfer, sy'n canolbwyntio ar egwyddorion a phryderon dynol. Mewn athroniaeth a gwyddoniaeth gymdeithasol, dyneiddiaeth yw'r safbwynt sy'n cadarnhau bodolaeth rhywbeth a ellir ei alw yn natur ddynol, ac fe'i gyferbynnir â gwrth-ddyneiddiaeth. Mae dyneiddiaeth seciwlar yn ddyfaliad seciwlar sy'n hybu rhesymeg, moeseg, a chyfiawnder, ac yn gwrthod dogma a chredoau goruwchnaturiol a chrefyddol, fel sail moesoldeb a phenderfynu. Cyferbynnir dyneiddiaeth seciwlar â dyneiddiaeth grefyddol, sy'n integreiddio athroniaeth foesegol ddyneiddiol gyda defoddau a chredoau crefyddol sy'n canolbwyntio ar anghenion, diddordebau, a medrau dynion.[2]
Roedd Dyneiddiaeth y dadeni yn fudiad diwylliannol Eidalaidd a oedd yn seiliedig ar astudiaeth o weithiau clasurol.[3][4]
Dyneiddiaeth yn y gorffennol[golygu | golygu cod]
Cyfeiriodd dyneiddiaeth, yn y fan gyntaf, at system o addysg wedi ei sylfaeni ar ddiwylliant clasurol Groeg a Rhufain. Wrth i'r canol oesoedd ddod i ben, ac i syniadau'r Dadeni ledaenu trwy Ewrop, collodd awdurdod yr Eglwys ei afael yn raddol, ac fe ddatblygodd parch cynyddol tuag at fedr dynol, yn ogystal ag ymdeimlad o ryddhad deallusol.
Dyneiddiaeth yn y presennol[golygu | golygu cod]
Heddiw mae’r gair 'dyneiddiaeth' yn cyfeirio at y syniad bod dyn yn medru byw bywyd gonest ac ystyriol heb ddilyn unrhyw grefydd ffurfiol.
Dyneiddiaeth grefyddol[golygu | golygu cod]
Er i ddyneiddwyr honni y gall dyn fyw bywyd moesol heb fod yn grefyddol, ni olyga hyn fod dyneiddiwr heb grefydd o angenrheidrwydd. Serch hynny, mae dyneiddwyr crefyddol yn pwysleisio bod moesoldeb gwir yn tarddu o natur ddynol, yn hytrach nag ofn digofaint Duw, neu ffynonellau tebyg.
Dyneiddiaeth seciwlar[golygu | golygu cod]
Dydy dyneiddwyr anghrefyddol ddim yn credu mewn bodolaeth Duw na duwiau nag mewn unrhyw beth ysbrydol, goruwchnaturiol, neu ofergoelus. Mae'r rhan fwyaf o ddyneiddwyr anghrefyddol yn anffyddwyr ac mae cyfrannedd arwyddocaol yn agnostig. Er mwyn gwneud penderfyniadau moesol fe fydd dyneiddiwr yn defnyddio deall beirniadol yn hytrach na dilyn pendantrwydd awdurdodol crefyddol.
Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]
- ↑ Y Geiriadur Mawr, Gwasg Gomer, 2009
- ↑ (Saesneg) Genesis of a Humanist Manifesto.
- ↑ (2007) Compact Oxford English dictionary (yn en). Oxford University Press “humanism n. 2 a Renaissance cultural movement that turned away from medieval scholasticism and revived interest in ancient Greek and Roman thought.”
- ↑ Nicholas Mann (1996). The Origins of Humanism. Cambridge University Press, tud. 1-2 “The term umanista was used, in fifteenth century Italian academic jargon to describe a teacher or student of classical literature and the arts associated with it, including that of rhetoric. The English equivalent 'humanist' makes its appearance in the late sixteenth century with a similar meaning. Only in the nineteenth century, however, and probably for the first time in Humanism in Germany in 1809, is the attribute transformed into a substantive: humanism, standing for devotion to the literature of ancient Greece and Rome, and the humane values that may be derived from them.”